“In Ierland lukte het om kinderen weer goed te laten lezen (NOS, 18 januari 2024)”: wie volgt?
Wat een mooi inkijkje geeft het NOS-artikel van 18 januari jl. in de hervormingen die Ierland heeft doorgevoerd, om het leesonderwijs weer naar een hoger plan te tillen. Nu hoef je gelukkig niet helemaal naar Ierland om te zien hoe het kan lukken om kinderen weer goed én met plezier te laten lezen. Lezen om goed te kunnen functioneren op school én in de maatschappij.
Lezen is in Nederland vooral verworden tot een ‘strategisch multiple-choice vak’ waarbij kinderen leren hoe ze vragen moeten maken bij een tekst. Dat kan en moet anders realiseerden we ons al een aantal jaar geleden op IKC de Woordhof: van lezen als ‘trucje’ naar lezen om te willen weten, lezen voor de lol en lezen om iets te kunnen.
Hoe leren we onze kinderen kritischer en dieper lezen?
Nieuwsgierig
Kinderen zijn nieuwsgierig naar de wereld om hen heen, al dan niet gevoed door de actualiteit. Helemaal als ze zich betrokken voelen en zich op een of andere manier verbonden voelen met een onderwerp. Bijvoorbeeld: als je 4 bent kan het zijn dat die wereld zich afspeelt op de boerderij van je vriendje, als je 8 bent kun je je zorgen maken over de zwerfhond die je zag op vakantie en als je 12 bent raak je geïnteresseerd in ons democratische bestel rondom de landelijke verkiezingen. Om vervolgens met elkaar te bedenken dat een kinderraad een goed idee voor de school zou kunnen zijn en dat dan ook gaat realiseren!
Foto's in dit artikel: Opbouw van een werkmuur bij het thema 'We openen een dierenasiel' in cluster 4/5 IKC de Woordhof
Rijke teksten in een thema
De actualiteit en de belevingswereld van kinderen zijn prachtige haakjes voor grote betekenisvolle (wereldoriënterende) thema’s (aansluitend bij ons curriculum wereldoriëntatie). Thema's waarover oneindig veel te denken, lezen, luisteren, praten en schrijven valt. De kritische nieuwsgierigheid van kinderen wordt gevoed. De honger naar meer kennis over het onderwerp is te stillen met rijke betekenisvolle teksten. Door het lezen van rijke, ook zelfgeschreven, teksten en er vervolgens in de context van het thema over denken, praten en schrijven.
Deze rijke teksten dienen als voeding om op verhaal te komen en echte eigen vragen te krijgen. Ook zijn ze een bron waarin kinderen antwoorden, aanwijzingen of instructies vinden om te kunnen spelen, te creëren (handelen) in gespeelde praktijken. Door de leerkracht ontworpen maar met kinderen vormgegeven. Vragen, leesdoelen en activiteiten zijn ook van hen en niet van de methode of de leerkracht. Dat maakt een wereld van verschil om dingen (echt) te willen weten/onderzoeken en teksten te willen lezen.
Hoewel we eisen stellen aan teksten (rijk aan diversiteit in tekstsoorten en ook rijk in taal) staat niet de tekst maar de inhoud centraal. In het thema lezen we samen, maar plannen we geen ‘leeslessen met lesdoelen’, wel ‘samen lezen met leesdoelen’.
Kennis opbouwen.
Inhoud begrijpen gaat niet met de focus op trucjes. Trucjes zijn handig voor de toetsen zolang we (begrijpend) lezen nog toetsen zoals we dat nu doen. Echter, in de dialoog tussen en met kinderen kan de leerkracht horen hoe het thema voor kinderen betekenis heeft en wat nodig is in de context van kennisopbouw of de ontwikkeling van (taal)vaardigheden. Kennis opbouwen is geen kwestie van onthouden en herhaalde oefeningen, zoals het leren voor een toets. Kennis opbouwen gebeurt wel in een aanbod met spel en onderzoek waarmee kinderen zelf handelen met die kennis in een gespeelde praktijk. Dan heeft lezen ineens een betekenis; je wil op zoek naar antwoorden, je wil op zoek naar meer achtergrondinformatie. Daarmee is lezen (én taal) niet meer een vak apart, dan vindt het een plek binnen wereldoriëntatie.
Thinking for Learning
Samen met IJsselgroep heeft IKC de Woordhof al jaren geleden deze afslag genomen: inzetten op leesplezier én lezen om kennis op te bouwen.
Vanuit het totaalconcept Thinking for Learning (T4L) geven we taal aan het leren, koppelen we ‘thinking tools’ (als didactiek voor het denken) aan rijke teksten en hanteren we spel en onderzoek als brede aanpak met een geïntegreerd (taal/lees en wereldoriëntatie) aanbod. Dit alles in een cultuur (pedagogiek) waar leren en ontwikkelen centraal staat met de leerkracht als model. Waarbij de schoolleider degene is die de leerkracht daarin faciliteert en de ruimte en het vertrouwen geeft en een schoolbrede aanpak borgt. “Het is niet iets wat een individuele leerkracht kan doen” (bron artikel NOS).
Kortom, wat in Ierland kon en kan, gebeurt ook op veel plekken in Nederland, zoals op IKC de Woordhof!
Meer informatie
Meer weten over thematisch onderwijs, Thinking for Learning, wereldoriëntatie en/of taal-/leesonderwijs? Neem dan contact op met Hettie Lichtenberg via 06 22 93 86 48 of hettie.lichtenberg@ijsselgroep.nl