DUO-observatie: vanuit twee oogpunten de eerste stap naar een klas weer op de rit
Zomaar een groep 5 op een school ergens in de provincie. Juf Jannekes energie is op. Haar klas is ontregeld: kinderen reageren continu op elkaar en de sfeer is onprettig geworden. Als juf Janneke even de klas uitloopt, lijkt er chaos te ontstaan. Ze weet wel dat ze in de kern een goede leerkracht is, maar de grip is ze kwijt.
Dan heeft ze een fijn gesprek met haar directeur: “Het lukt mij even niet meer”. Een telefoontje naar IJsselgroep volgt en snel daarna komen de twee brillen van Asja Staring en Marieke de Boer de klas van juf Janneke binnen. De ‘DUO observatie’ die volgt, voelt voor juf Janneke als adempauze: vanaf een afstand kijkend naar de problematiek ziet ze nieuwe kansen.
DUO-observatie
Al enkele jaren vormen ze een succesvol duo: Asja Staring (onderwijsadviseur bij IJsselgroep) en Marieke de Boer (gedragswetenschapper bij IJsselgroep). Asja vertelt: “Iedere school heeft weleens te maken met klassen die niet lekker lopen. Deze klassen sámen met de leerkracht weer op de rit krijgen, is wat we doen. En dat begint met de DUO-observatie.”
Marieke: “We kijken een les mee en vaak ook de wisseling tussen twee lessen. Asja neemt voor in de klas plaats, zodat zij de gezichten van de kinderen ziet. Ik zit achterin en kijk goed naar de interactie onderling. Ik heb extra oog voor het gedrag.”
Asja en Marieke observeren vanuit hun eigen expertise: Asja vanuit de onderwijskundige kant en Marieke vanuit de gedragswetenschappelijke kant. Marieke: “Dat is meteen de kracht: waar een leerkracht vaak ‘middenin’ het probleem terecht is gekomen, kijken wij, met afstand, vanuit alle mogelijke brillen naar de klas. Wij kijken naar de didactische en pedagogische aspecten en wat het vraagt van het klassenmanagement als je het tij wilt keren.”
Meer grip
Tijdens de DUO-observatie van juf Janneke is te zien hoe ze enkel met hard werken haar klas stil krijgt. Het duurt lang en kost haar zichtbaar energie. Hoe krijgt zij weer grip op deze groep?
Marieke: “De klas is soms een puzzel geworden voor een leerkracht. Dit heeft logischerwijs ook invloed op het leerkrachtgedrag. Er is bijvoorbeeld de valkuil om toch maar te beginnen met uitleggen voordat de groep stil is, simpelweg omdat het veel energie kost om de klas steeds stil te krijgen.” Asja: “Wij zien vaak al snel hoe een leerkracht met enkele ingrepen weer meer grip kan krijgen.”
Een plan
Na afloop van een observatie bespreekt het duo met de leerkracht en vaak ook de schoolleider en IB-er wat ze hebben gezien.” Marieke: “De waardering voor een leerkracht geven we altijd veel aandacht. Hun vak is topsport. Ook voor de erkenning van wat er moeilijk is geven we ruimte en tijd. We stellen vooral veel vragen: ‘Wat zou je willen? Wat heb je al gedaan? Wat vraagt het van jou?’ Gezamenlijk komen we tot de kern van het probleem.”
Asja: “Uit het gesprek en onze observatie volgt uiteindelijk een advies en een plan. Voor ons is het belangrijk is dat we samen gaan optrekken met de leerkracht. Wij zijn er niet omdat we het beter weten, maar om het samen beter te maken vanuit een helikopterview.”
GROEI-aanpak voor de hele klas.
Soms wordt een leerkracht ondersteund. Vaker zetten Asja en Marieke technieken uit de cognitieve gedragstherapie in als middel in met het werken met groepen. Graag werken ze via de GROEI-aanpak: Gezamenlijk Regels Oefenen Evalueren en Implementeren. Marieke: “Wat wij doen is met de leerkracht zoeken hoe we het eigenaarschap van de groep kunnen vergroten. Zodat kinderen en leerkracht weer een team worden en de leerkracht wat meer ‘achterover kan leunen’.”
Asja: “Als een leerkracht werkelijk met kinderen in gesprek gaat, komt er vaak verdieping en verbinding én ontstaat er commitment om samen aan het werk te gaan. Er komen veranderwensen boven tafel, bijvoorbeeld dat wanneer leerlingen minder letten op elkaar, ze sneller hun werk afkrijgen of minder fouten maken. De klas gaat daarna doelgericht oefenen.”
Oefenen
Marieke: “Kinderen bedenken met elkaar afspraken om hun doelen te bereiken. Wij helpen om de afspraken concreet te maken: hoe ziet het er dan uit? ‘Goed zitten’ of ‘zitten in een luisterhouding’ is voor deze kinderen vaak te vaag. Eigenlijk vraagt de groep om ‘extra instructie’ en afstemming op het gebied van gedrag.”
Ook juf Janneke voert, samen met het duo, gesprekken met haar klas en afspraken worden gemaakt. Er wordt geoefend en de resultaten worden zichtbaar en meetbaar gemaakt. Al na een paar oefenmomenten zegt een jongetje: “Ik snap nu beter wat juf uitlegt.” “Tijdens zelfstandig werken krijg ik nu mijn werk af. En ik vind de sfeer fijner in de klas, ” vult een meisje aan.
In beweging
Slagen alle missies? De vrouwen lachen en zeggen bescheiden dat ze goede resultaten boeken als duo. Marieke: “Asja heeft het talent om snel tot de kern van het probleem te komen in een groepsgesprek met kinderen. Ze was vroeger zelf leerkracht en gaat van nature in alles wat ze doet naast de leerkracht staan.”
Asja: “Marieke heeft het talent achter gedrag van kinderen te kijken en denkt concreet mee hoe dit om te buigen is. Wat kan de leerkracht op kind- en op groepsniveau het beste inzetten? Ze denkt altijd in mogelijkheden en kansen.”
En zo brengt het duo met haar observaties weer beweging waar het vast zat. Zo ook bij juf Janneke die weer grip heeft op haar klas en fluitend naar school fietst.
De naam van de leerkracht in dit artikel is wegens privacy redenen gefingeerd.
Tekst: Wendelien Wouters (www.wendelienwouters.nl)