Deze week werd ik meerdere keren geconfronteerd met pestgedrag. In de krant las ik twee interviews van mensen die op de lagere en middelbare school gepest werden. De impact was zo groot dat ze door een moeilijke periode gingen en blijvende littekens overhielden aan die ervaring.
Daarnaast sprak ik een moeder die wanhopig is omdat haar zoon, die een pestverleden heeft, zichzelf aan het vernietigen is. Ook had ik een gesprek met een leerling uit groep 8 die aangaf bedreigd te worden door een medeleerling.
In mijn boek "Weer blij met mijn klas", dat ik momenteel schrijf, ga ik uitgebreid in op hoe je op de basisschool met pestgedrag om kunt gaan. Hier alvast enkele tips uit mijn boek:
1. Voer een oordeelloos gesprek
Zorg ervoor dat je zonder oordeel in gesprek gaat met zowel het gepeste kind als degene die pest.
Dat is niet altijd eenvoudig. Als een leerling vertelt dat hij of zij gepest wordt, heb je de neiging direct in te grijpen en de pester flink de waarheid te zeggen. Helaas helpt dat niet. Als dat zo was, zou er op geen enkele school meer gepest worden. De kunst is om empathisch te luisteren naar beide leerlingen. Ga op zoek naar hun gevoelens en behoeften, en benoem ze. Zodra deze helder zijn, kan er een oplossing bedacht worden die voor beiden werkt.
2. Erken gevoelens en behoeften
Wanneer ik met een leerling praat die gepest wordt, benoem ik vaak een gevoel waarvan ik denk dat deze leerling het ervaart, zoals woede, eenzaamheid of verdriet. Ik vraag vervolgens of dat klopt. Daarna raad ik een behoefte, bijvoorbeeld rust, erbij horen of vriendelijkheid. Soms reik ik meerdere opties aan en laat ik de leerling kiezen. De erkenning van gevoelens en behoeften helpt vaak al om ontspanning te vinden.
Ditzelfde doe ik bij het kind dat pest. Vaak zijn zij verbaasd wanneer ik vraag naar hun "goede bedoeling". Ze verwachten straf, niet begrip. Wanneer we hierover praten, komen er vaak antwoorden die te maken hebben met basisbehoeften zoals erbij horen, veiligheid, bescherming of erkenning van hun eigen situatie. Ze zijn vaak verrast deze behoeften bij zichzelf te ontdekken.
3. Vraag om een plan
Vervolgens vraag ik beide leerlingen om een plan te bedenken dat tegemoetkomt aan hun behoefte, maar dat anders is dan hun huidige gedrag.
Vaak kiest het gepeste kind ervoor om een verzoek te doen aan de ander, zoals: "Wil je aardig tegen me doen?" (in plaats van "Wil je niet meer pesten?"). Soms vraag ik hen om concreet te benoemen wat ze als aardig gedrag zouden beschouwen.
Ook de pester kan een plan maken, bijvoorbeeld door aan groepsgenoten te vragen om te helpen opkomen voor de gepeste leerling. Ik ondersteun hen vervolgens bij het verwoorden van hun gevoelens en behoeften naar elkaar.
4. Ondersteun en evalueer
Natuurlijk verandert gedrag niet in één keer. Blijf daarom alert, ondersteun bij de uitvoering van de plannen en vraag regelmatig of het pestgedrag is afgenomen.
Voorbeeld: Niek en Dex
Niek vertelde dat hij gepest werd. Kinderen schopten hem en scholden hem uit. Dit maakte hem erg verdrietig. Hij ging bijna elke dag huilend naar huis en wilde vaak niet naar school. Zijn behoefte was rust en vriendelijkheid van andere kinderen.
Daarna sprak ik met Dex. Dex voelde irritatie omdat Niek vaak tegen zijn stoel schopte tijdens het werken. Zijn behoefte was rust en geconcentreerd kunnen werken.
Ik liet de leerlingen aan elkaar vertellen hoe ze zich voelden en wat ze graag wilden. Vervolgens deden ze elkaar een verzoek. Ze beloofden eraan te voldoen.
Na enkele weken hield ik een kringgesprek in de klas. Ik vroeg Niek of hij nog gepest werd. "Nee," zei hij, "ik ben helemaal niet meer gepest."
"Wow! Hoe ga je nu naar school?" vroeg ik.
"Heel blij!" antwoordde hij.
Toen vroeg ik aan Dex: "Hoe is het jou gelukt om niet meer te pesten?”
Dex zei: "Niek vertelde dat hij elke dag huilend naar huis ging. Dat vond ik heel erg. Toen ben ik gestopt."
De kinderen waren blij en ik ook. Dit is precies waarom ik dit werk doe en waarom ik anderen wil leren hoe ze deze gesprekken met leerlingen kunnen voeren.
Dienstverlening
Benieuwd naar de dienstverlening rondom het terugdringen van pesten:
Boek
Binnenkort verschijnt het boek ‘Weer blij met mijn klas!’ vol met korte praktijkverhalen en praktische tips voor de leerkracht en ib’er. Interesse? Stuur dan een e-mail naar Elly via elly.vanwageningen@ijsselgroep.nl
Wil je meer weten?
Heb je vragen of suggesties? Of wil je meer weten over hoe je pestgedrag duurzaam oplost? Neem dan contact op met Elly van Wageningen: gegevens.
